​Chuyến thăm cấp nhà nước tới Việt Nam của Tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden, theo lời mời của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng, diễn ra trong năm Việt Nam và Hoa Kỳ kỷ niệm 10 năm thiết lập quan hệ Đối tác toàn diện (2013-2023) và đặc biệt hơn tại cuộc gặp lần này, lãnh đạo hai nước đã thông qua Tuyên bố chung về việc nâng tầm quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ lên Đối tác Chiến lược Toàn diện vì Hòa bình, Hợp tác và Phát triển bền vững. Tổng thống Joe Biden cũng cho rằng việc hai nước nâng cấp quan hệ lên quan hệ Đối tác Chiến lược Toàn diện có lợi cho cả hai nước và lợi ích quốc tế chung.

Có thể thấy, sau 28 năm thiết lập quan hệ ngoại giao, Việt Nam và Hoa Kỳ đã đạt bước tiến dài trong hợp tác song phương. Quan hệ Đối tác toàn diện Việt Nam-Hoa Kỳ trong 10 năm qua đã phát triển sâu rộng, thực chất, toàn diện, đóng góp tích cực cho hòa bình, ổn định, hợp tác và phát triển bền vững tại khu vực và trên thế giới. Thành tựu hợp tác tốt đẹp chính là cơ sở vững chắc để hai nước nâng tầm quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ hướng tới mục tiêu hòa bình, hợp tác và phát triển bền vững.

Những dấu mốc trong quan hệ hữu nghị Việt Nam – Hoa Kỳ

Tháng 7/1995, sau hành trình dài nỗ lực của cả hai phía Việt Nam và Hoa Kỳ, một sự kiện lịch sử có ý nghĩa đặc biệt diễn ra. Đêm 11/7 (giờ Hoa Kỳ), Tổng thống Hoa Kỳ Bill Clinton chính thức tuyên bố bình thường hóa quan hệ ngoại giao với Việt Nam. Rạng sáng 12/7 (giờ Việt Nam), Thủ tướng Việt Nam Võ Văn Kiệt chính thức tuyên bố bình thường hóa quan hệ ngoại giao với Hoa Kỳ. Quá khứ được gác lại, chương mới trong lịch sử hai nước mở ra.

Sự kiện bình thường hóa quan hệ diễn ra cách đây 28 năm đã làm tiền đề cho bước phát triển tốt đẹp trong quan hệ hai nước. Ngay tháng 8/1995, hai nước khai trương Đại sứ qu​án tại Washington và Hà Nội. Các chuyến thăm sau đó của lãnh đạo cấp cao hai nước tới Việt Nam và Hoa Kỳ thúc đẩy quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ phát triển mạnh mẽ.

Về phía Hoa Kỳ, sau khi bình thường hóa quan hệ với Việt Nam, 4 Tổng thống Hoa Kỳ đều thăm Việt Nam: Tổng thống Bill Clinton (năm 2000), Tổng thống George W.Bush (năm 2006), Tổng thống Barack Obama (năm 2016) và Tổng thống Donald Trump (năm 2017). Các nhà lãnh đạo cấp cao Việt Nam cũng có các chuyến thăm Hoa Kỳ, như Thủ tướng Phan Văn Khải (năm 2005), Chủ tịch nước Nguyễn Minh Triết (năm 2007), Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng (năm 2008), Chủ tịch nước Trương Tấn Sang (năm 2013), Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng (năm 2015), Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc (năm 2017)… Đặc biệt, tháng 7/2013, trong chuyến thăm Hoa Kỳ của Chủ tịch nước Trương Tấn Sang theo lời mời của Tổng thống Barack Obama, hai bên đã xác lập quan hệ Đối tác toàn diện Việt Nam-Hoa Kỳ, định hình khuôn khổ quan hệ song phương cho giai đoạn mới.

Ngày 5/8/1995, tại Hà Nội, Bộ trưởng Ngoại giao Hoa Kỳ Warren Christopher và Bộ trưởng Ngoại giao Nguyễn Mạnh Cầm ký Nghị định thư, chính thức thiết lập quan hệ ngoại giao Việt Nam-Hoa Kỳ. (Ảnh: TTXVN)

Nền tảng quan trọng cho phát triển quan hệ Đối tác toàn diện Việt Nam-Hoa Kỳ là sự khẳng định của hai bên về các nguyên tắc cơ bản, như tôn trọng độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ, thể chế chính trị, hợp tác bình đẳng, cùng có lợi, trên cơ sở luật pháp quốc tế và Hiến chương Liên hợp quốc. Việt Nam khẳng định quan điểm nhất quán coi trọng phát triển quan hệ với Hoa Kỳ, phát huy kết quả hợp tác và tiếp tục thúc đẩy quan hệ Việt Nam-Hoa Kỳ phát triển hơn nữa, trên cơ sở các nguyên tắc căn bản đã được lãnh đạo cấp cao hai bên nhất trí. Hoa Kỳ nhất quán khẳng định cam kết ủng hộ một Việt Nam “mạnh, độc lập và thịnh vượng”, đánh giá cao vai trò của Việt Nam và coi trọng quan hệ Hoa Kỳ-Việt Nam và mong muốn tiếp tục thúc đẩy quan hệ hai nước phát triển trên cơ sở tôn trọng độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ và thể chế chính trị của nhau, hướng tới nâng tầm quan hệ.

Trên cơ sở đó, Việt Nam và Hoa Kỳ thúc đẩy hợp tác chính trị-ngoại giao, duy trì các hoạt động tiếp xúc, trao đổi đoàn các cấp, tăng cường hiểu biết và làm sâu sắc hơn quan hệ song phương. Thông qua các cuộc tiếp xúc song phương tại các diễn đàn đa phương, hai bên đẩy mạnh hợp tác tại các diễn đàn quốc tế và khu vực; phối hợp ngày càng hiệu quả trong giải quyết các vấn đề khu vực và quốc tế cùng quan tâm.

Những thành tựu nổi bật

Cùng quan hệ chính trị tốt đẹp, hợp tác kinh tế, thương mại và đầu tư cũng là lĩnh vực hợp tác thành công giữa Việt Nam và Hoa Kỳ, trở thành trọng tâm, nền tảng và động lực phát triển cho quan hệ chung giữa hai nước.

Hiện Hoa Kỳ là một trong những đối tác thương mại hàng đầu của Việt Nam, là thị trường xuất khẩu đầu tiên của Việt Nam vượt mốc 100 tỷ USD. Từ khi hai nước bình thường hóa quan hệ đến nay, tăng trưởng thương mại giữa Việt Nam và Hoa Kỳ tăng từ 451 triệu USD năm 1995 lên khoảng 130 tỷ USD năm 2022.

Về đầu tư, nhiều năm qua, Hoa Kỳ là đối tác có đầu tư lớn tại Việt Nam, với gần 1.150 dự án đang hoạt động, tổng vốn đầu tư đăng ký hơn 10,3 tỷ USD, xếp thứ 11/141 nền kinh tế có đầu tư tại Việt Nam. Việt Nam hiện vươn lên vị trí đối tác thương mại lớn thứ 7 của Hoa Kỳ trên thế giới.

Hai bên duy trì trao đổi thường xuyên để tăng cường hợp tác, thảo luận về triển vọng mở rộng hợp tác trong các lĩnh vực mới mà mỗi bên có nhu cầu. Hai nước cũng đối thoại thẳng thắn, thực chất và xây dựng, nhằm giải quyết các vấn đề tồn đọng trong quan hệ thương mại. Đáng chú ý, tháng 11/2022, Bộ Tài chính Hoa Kỳ chính thức đưa Việt Nam ra khỏi danh sách giám sát về thao túng tiền tệ.

Ở tầm khu vực, Việt Nam tích cực tham gia thảo luận cùng Hoa Kỳ và các đối tác khác về Khuôn khổ kinh tế Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương vì thịnh vượng (IPEF). Trong thông điệp nhân kỷ niệm 10 năm quan hệ Đối tác toàn diện Việt Nam-Hoa Kỳ, Bộ trưởng Ngoại giao Hoa Kỳ Antony Blinken nhấn mạnh, hai nước có cơ hội hợp tác trong nhiều lĩnh vực mới, nhất là thúc đẩy phát triển kinh tế bền vững và bao trùm.

Quan hệ quốc phòng-an ninh giữa Việt Nam và Hoa Kỳ cơ bản duy trì đà phát triển, nổi bật là việc Việt Nam ba lần đón tàu sân bay Hoa Kỳ thăm cảng Đà Nẵng trong các năm 2018, 2020 và 2023. Hai bên duy trì cơ chế đối thoại thường niên.

Hợp tác nhân đạo, khắc phục hậu quả chiến tranh tiếp tục là ưu tiên cao và đạt nhiều kết quả cụ thể. Hoa Kỳ tiếp tục tăng ngân sách cho dự án tẩy độc sân bay Biên Hòa, hỗ trợ người khuyết tật ở các vùng bị nhiễm dioxin, viện trợ cho các dự án rà phá bom mìn, tìm kiếm, quy tập và giám định hài cốt bộ đội Việt Nam trong chiến tranh. Các cơ quan Việt Nam phối hợp cùng phía Hoa Kỳ tìm kiếm, xác định và trao trả cho phía Hoa Kỳ hài cốt quân nhân Hoa Kỳ mất tích.

Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng chủ trì Lễ đón Tổng thống Joe Biden. Ảnh VGP/Nhật Bắc

Hai bên cũng tổ chức thành công Đối thoại chính sách quốc phòng và thông qua Kế hoạch hành động quốc phòng giai đoạn 2022-2024, tiếp tục triển khai các cơ chế đối thoại thường niên và phối hợp thúc đẩy Chương trình Đối tác Thái Bình Dương năm 2023.

Hợp tác giáo dục Việt Nam-Hoa Kỳ cũng đạt nhiều bước tiến tích cực. Cơ quan Tài chính Phát triển quốc tế Hoa Kỳ (DFC) công bố khoản ngân sách 37 triệu USD của Chính phủ Hoa Kỳ cho Trường Đại học Fulbright Việt Nam vay để xây trường ở Quận 9, Thành phố Hồ Chí Minh. Hai bên cũng phối hợp triển khai đợt tình nguyện viên Hoa Kỳ đầu tiên giảng dạy tiếng Anh tại Việt Nam vào tháng 10/2022. Hiện Việt Nam có 6 cơ sở giáo dục có vốn đầu tư của Hoa Kỳ tại Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh, Quảng Ninh, Hải Phòng, Bình Dương.

Về hợp tác khu vực và quốc tế, hai nước tiếp tục phối hợp chặt chẽ trong các vấn đề cùng quan tâm, nhất là trong khuôn khổ Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc, cũng như tại các diễn đàn khu vực, như ASEAN, APEC… và trong các vấn đề toàn cầu. Hoa Kỳ đánh giá cao vai trò của Việt Nam trong ASEAN. Việt Nam và Hoa Kỳ cũng đã phối hợp thúc đẩy các bên liên quan đạt đồng thuận để nâng cấp quan hệ ASEAN-Hoa Kỳ lên Đối tác chiến lược toàn diện.

Song song các mặt hợp tác, quan hệ Việt Nam-Hoa Kỳ cũng có một số vấn đề tồn tại. Tuy nhiên, hai bên đã xây dựng được những phương thức hiệu quả để quản lý và giải quyết, tiếp tục đối thoại thẳng thắn, xây dựng về các vấn đề còn khác biệt, không để ảnh hưởng đà hợp tác chung tích cực của quan hệ hai nước.

Nhìn lại những thành tựu trong 10 năm quan hệ Đối tác toàn diện Việt Nam-Hoa Kỳ đã cho thấy mối quan hệ năng động ngày càng phát triển. Tầm vóc mới của quan hệ hai nước sẽ xác lập khuôn khổ bền vững, ổn định, lâu dài và mở ra không gian cho sự phát triển của quan hệ Việt Nam-Hoa Kỳ trong nhiều thập niên tới, đóng góp cho hòa bình, ổn định, hợp tác và phát triển bền vững tại khu vực và trên thế giới.

Quế Chi (Tổng hợp)​